BEBEKLERDE KAFATASI ŞEKİL BOZUKLUKLARI

---

Simetrisini kaybetmiş ve şekil bozukluğu olan kafatası, bebek ve küçük çocuklarda görülebilen önemli bir problemdir. Hiç de nadir olmayan bu durum, ebeveyn veya çocuğun düzenli sağlık kontrollerini yapan çocuk hekimleri tarafından fark edilebilir. Kafatası şekil bozukluklarını ifade ederken çoğunlukla “plajiosefali” denilen bir terim kullanılmaktadır. Kelime anlamı olarak Latinceden plagio (eğik, çarpık, yamuk) ve cephalus (kafa) sözcüklerinin birleşmesi ile oluşmuş bu terim, kafatası şeklinin asimetrik veya çarpık şekilli oluşunu ifade eder. 

Bu site; bebek ve küçük çocuklarda sık görülen kafatası şekil bozuklukları tipleri, nedenleri ve şekil bozukluklarının özellikleri konusunda daha ayrıntılı bilgi edinmeniz için hazırlanmıştır. Ancak unutmayın ki, plajiosefali veya benzer diğer bir kafatası şekil bozukluğu şüphesi varsa tanı konulması ve uygun tedavinin planlanması için mutlaka uzman hekim görüşü alınması gerekir. 

Kafatası şeklinin normalin dışında bir şekilde oluşu veya yamuk ya da asimetrik oluşu mutlaka bir uzmanın görmesi gereken bir durumdur. Bu konuda danışılması gereken hekim, beyin ve sinir cerrahisi (nöroşirürji) uzmanı olmalıdır. Hatta en ideali çocuk beyin cerrahisi konusunda deneyimli olan çocuk beyin cerrahisi (pediatrik nöroşirürji) uzmanının görüşü alınmalıdır. 

Bebeklerde kafatası şekil bozukluğuna neden olabilecek iki önemli neden vardır. 

Bunlardan ilki kafatası kemiklerinin birleşim yerlerindeki kemik dikiş eklemlerinin erken kapanmasına bağlı olan ve tedavisinde cerrahi müdahale gereken “kraniyosinostoz” adı verilen durumdur. Genellikle doğuştan olan bu hastalık sıklıkla bebek doğar doğmaz fark edilebilir. 

İkinci neden ise kafatasının düzensiz basınç altında kalmasına bağlı olarak ortaya çıkan yani pozisyona bağlı olarak gelişen kafatası şekil bozukluğudur. Genellikle normal yapıdaki kemiklerin deforme olması sonucu ortaya çıktığı için “deformasyonel” terimi kullanılmaktadır. Başın belirli bir konumda veya pozisyonda kalmasına bağlı olarak sürekli aynı yere basınç uygulanması sonucu deformasyon geliştiğinden “pozisyonel” terimi de kullanılmaktadır. Özetle ikinci neden olarak “pozisyonel plajiosefali” ya da “deformasyonel plajiosefali” denildiğinde kafatasının düzensiz baskı altında kalmasına bağlı olarak gelişmiş şekil bozukluğu ifade edilmektedir. Bu durum genellikle cerrahi müdahale gerektirmez ve deformasyonun derecesine göre hastaya uygun seçenekler ile tedavi edilebilir. Ancak önemle hatırlanması gereken bilgi, bebekteki kafatası şekil bozukluğunun hangi nedene bağlı olduğu ve nasıl bir tedavi planı gerektireceği konusunda en iyi kararı verecek hekimlerin “çocuk beyin cerrahisi” konusunda uzmanlaşmış hekimler olduğudur. 

1-Anne Karnında Gelişebilen Nedenler: İkiz, üçüz, dördüz gibi çoklu gebeliklerde veya rahim içindeki dar alana bağlı olarak bebeklerde kafatası şekil bozukluğu görülebilir. 

2-Sırt Üstü Uyuma: 1990’lı senelerin başlarında çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanları ani bebek ölümlerinin azalması amacı ile bebeklerin sırt üzeri uyumalarını önermeye başladıktan sonra yatış pozisyonuna bağlı olarak kafatasının bir yanında (plajiosefali) veya tamamen arka kısmında düzleşme (brakisefali) ile kendini belli eden deformasyonel kafatası şekil bozukluklarının görülme oranı artmıştır. Bebeklerin devamlı sırt üstü yatırılması, sürekli aynı baş pozisyonun ile uyumaları gibi nedenlerden dolayı yaklaşık 10 bebekten 1 tanesinde pozisyonel kafatası şekil asimetrisi (pozisyonel plajiosefali veya brakisefali) görülmektedir. 

3-Prematür Olma Hali: Erken doğan bebekler, kafatası yapılarının daha da ince olması nedeni ile deformasyonel plajiosefali’ye oldukça yatkın olurlar. Prematüre bebeklerin yenidoğan yoğun bakım ünitesinde uzun süre kuvözde kalmaları sonucu yatış pozisyonuna bağlı olarak her iki taraftan basık ve ön arka mesafesi uzamış bir şekil bozukluğu ortaya çıkabilir. Buna skafosefali (sandal kafa) şekil bozukluğu adı verilmektedir. 

4-Doğumsal boyun kaslarının hastalığına bağlı olarak başın eğri duruşu (tortikolis): Bu durumda bebek yatış pozisyonunda hep aynı pozisyonu tercih edeceğinden pozisyonel kafatası şekil asimetrisi (pozisyonel plajiosefali) gelişebilmektedir. 

Deformasyonel veya pozisyonel kafatası şekil bozuklukları, genel olarak, bebeğin kafatasında bir veya daha çok bölgede yassılaşma, düzleşme ya da şekil bozukluğu olması durumu olarak dikkat çeker. Bu duruma tipik olarak yüzde simetrinin kaybolması, kulakların birinde yer değiştirme, alın bölgesinde düzleşme veya çıkıntılı hal alma eşlik edebilmektedir. 

Aşağıdaki çizimlerde deformasyonel kafatası şekil bozukluklarının ana çeşitleri görülmektedir. 

Tiplerin isimleri için resimlerin üzerine tıklayınız.

Orta ve ileri derecelerdeki deformasyonel kafatası şekil bozukluklarında, ilgili uzman hekim tarafından tanı konulmasını takiben, deformasyonel şekil bozukluğunun düzeltilmesine yönelik tedavi planı yapılmalıdır. 

Günümüzde en başarılı ve ideal tedavi yöntemi hastaya özgü ölçü alınarak üretilen kraniyal-ortez kullanılması yani ısmarlama üretim kask tedavisidir. 

Kask tedavisi dünyada ilk olarak 1979’da kullanılmaya başlanmıştır. Ancak günümüzde teknolojinin hızla ilerlemesi ile üç boyutlu olarak hassas bir biçimde alınan ölçülerle hastaya en uygun kask modeli üretilebilmekte ve bu uygulamanın başarısını arttırmaktadır. 

Kask tedavi süreci, aynen tanı aşamasında olduğu gibi mutlaka uzman hekim tarafından yönetilmeli ve takip edilmelidir. Hastanın kafatası şekil bozukluğunun derecesine ve tipine göre üretilecek kaskın özelliklerine mutlaka uzman hekim karar vermelidir. Hastaya özgü hazırlanacak olan kaskın üç boyutlu ölçümler alındıktan sonra ilk üretilmiş halini de hekimin kontrol etmesi ve gerekli uyumluluk kriterlerine uyup uymadığını mutlaka kontrol etmesi gereklidir.